Op zaterdag 9 december 2023 besprak ik tijdens een interview met Het Belang Van Limburg om vanuit Vlaanderen 375 miljoen euro die vrijkomt bij de uitstap uit investeringsmaatschappij Gimv te investeren in de Einsteintelescoop.

Artikel Het Belang Van Limburg - 9 december 2023 - Yves Lambrix

“Investeer 375 miljoen euro van Gimv-verkoop in Einsteintelescoop”

De Gimv is een Europese investeringsmaatschappij die beloftevolle bedrijven helpt groeien. De maatschappij kwam er in 1980 op vraag van de Vlaamse overheid. Aanvankelijk deed de Gimv als gewestelijke investeringsmaatschappij vooral investeringen in de Vlaamse markt, maar gaandeweg – door privatisering – werden de meeste aandelen publiek verspreid. Via de Vlaamse Participatiemaatschappij beheert de Vlaamse Overheid vandaag 27,81 procent van de Gimv-aandelen.

Omdat investeren in allerlei private bedrijven geen kerntaak van de Vlaamse overheid is, heeft de Vlaamse regering vorige vrijdag groen licht gegeven voor de verkoop van de Gimv-aandelen aan WorxInvest, het moederbedrijf van de Europese leverancier van HR-oplossingen SD Worx. De 375 miljoen euro die ze daarvoor krijgt, wil ze gebruiken om de Vlaamse schuldenberg af te bouwen.

Is 375 miljoen euro op een schuld van 42 miljard euro niet meer dan een druppel op een hete plaat?

Jo Brouns: “Goed bestuur betekent ook dat je je schulden afbouwt. Maar toekomstgericht investeren is ook goed bestuur. In die zin is de bouw van de Einsteintelescoop op het drielandenpunt – op de grens van België, Nederland en Duitsland – een opportuniteit zonder voorgaande.”

Wat houdt die Einsteintelescoop precies in?

“Het is een wetenschappelijk project dat naar schatting 2 tot 3 miljard euro zal kosten. In de praktijk gaat het om een unieke internationale onderzoekinfrastructuur in de vorm van een driehoek, met zijdes van 10 kilometer, die 200 tot 300 meter onder de grond wordt gebouwd. Daarin zullen onderzoekers het universum aan de hand van zwaartekrachtgolven bestuderen.”

In welk opzicht is die investering interessant?

“De Einsteintelescoop heeft alle potentieel om een tweede CERN te worden, de gerespecteerde internationale instelling in Genève waar 12.000 wetenschappers van 500 universiteiten uit 80 landen fundamenteel onderzoek doen naar elementaire deeltjes in de natuurkunde. De telescoop is interessant op wetenschappelijk vlak, maar heeft ook een enorm sociaaleconomisch potentieel. Een jaar geleden was ik op bezoek in het CERN. Daar stonden ze mee aan de wieg van de creatie van het World Wide Web en droegen/dragen ze met de hulp van hun deeltjesversneller bij tot zowat alle vormen van medische beeldvorming – van MRI tot x-stralen en PET-scanners. Daarnaast heeft het CERN ook een enorme positieve sociaaleconomische impact op de regio. Dat bezoek heeft me ervan overtuigd dat Vlaanderen een sterke medekandidaat moet zijn voor de bouw van de Einsteintelescoop. Studies wijzen uit dat elke geïnvesteerde euro goed zal zijn voor 4 euro return. Reken daar de 40.000 extra jobs bij, waarvan een substantieel aantal in Vlaanderen en Limburg, en de rekening is vlug gemaakt.”

“De Einsteintelescoop is een uitgelezen kans om Vlaanderen de komende decennia op de kaart kan zetten. Met dit project halen we de hele wereld naar hier”

Jo Brouns

Vlaams minister van Innovatie

Eigenlijk zegt u dat investeren in de Einsteintelescoop ‘in the long run’ een grotere schuldafname zal betekenen dan die 375 miljoen euro nu direct in schuldafbouw te investeren?

“Absoluut. Door de multiplicatorfactor 4 is de Einsteintelescoop een uitgelezen kans om Vlaanderen de komende decennia op de kaart kan zetten. Met dit project halen we de hele wereld naar hier. Het zal ons onderwijs, ons wetenschappelijk en innovatief onderzoek, ons kmo-weefsel en onze kenniseconomie versterken. Het aantal spin-offs en scale-ups zal toenemen, net als het aantal patenten. Zelfs in deze voorbereidende fase werken al tientallen kmo’s mee aan dit project.”

Met die injectie van 375 miljoen euro wil u ook de rest van Europa overtuigen dat het Vlaanderen menens is?

“Vlaanderen moet meer dan ooit ambitie tonen en resoluut voor dit project gaan. Daarvoor moeten we onze bescheidenheid en we-zullen-wel-zienmentaliteit overboordgooien. Het impliceert ook dat we de 13 miljoen euro Vlaamse middelen die ik al voor de Einsteintelescoop heb vrijgemaakt substantieel verhogen. Nederland heeft dat al gedaan, door 870 miljoen euro te reserveren. Bij elke ontmoeting vragen mijn Nederlandse collega’s steevast: ‘Nou, mijnheer Brouns, wanneer gaat u met middelen over de brug komen? Waar is uw financieel engagement?’ Wel, ze hebben gelijk. Als de Vlaamse regering nu 375 miljoen euro reserveert, kan de federale of Waalse regering een gelijkaardige inspanning doen, zodat we richting 500 tot 750 miljoen euro gaan. Zo zetten we onze voet naast die van Nederland. Het zal onze kandidatuur in de rest van Europa ook echt geloofwaardig maken.”

Heeft u het financiële engagement van de federale regering al op zak?

“Staatssecretaris voor Strategische Investeringen Thomas Dermine (PS) staat volledig en ondubbelzinnig achter dit project. Ook hij zet zich op de lijn van Europa.”

Hoe zit het met de derde partner Duitsland?

“De begrotingscommissie van de Duitse federale Bondsdag heeft zopas een eerste financiering van 9 miljoen euro goedgekeurd voor een haalbaarheidsstudie van de Einsteintelescoop. Veel belangrijker dan dit bedrag is dat de Duitsers hiermee aangeven dat de Euregio Maas-Rijn ook voor hen de meest waarschijnlijke en beste locatie voor de Einsteintelescoop is.”

“Wij hebben onze administratie en ambassadeurs al de opdracht gegeven om de Scandinavische landen te overtuigen onze kandidatuur te steunen”

Jo Brouns

Vlaams minister van Innovatie

Maakt onze grensregio eigenlijk een kans, want tegenkandidaat Sardinië heeft een meer stabiele ondergrond?

“Als je alle knowhow op wetenschappelijk en economisch vlak van Belgen, Nederlanders en Duitsers optelt, kan niemand tegen ons op. Bovendien kan de Euregio Maas-Rijn een uitstekende bereikbaarheid en connectiviteit voorleggen, met een goed ontwikkeld wegennet, een hogesnelheidslijn en nabijgelegen luchthavens. Ook op het vlak van accommodatie voor onderzoekers en toeristen is onze regio bijzonder goed gewapend.”

De jury die de Europese Commissie heeft aangesteld maakt pas in 2026 een keuze. Dat geeft u de nodige tijd om de Vlaamse kandidatuur te versterken?

“Wij hebben onze administratie en ambassadeurs alvast de opdracht gegeven om de Scandinavische landen te overtuigen onze kandidatuur te steunen. Hetzelfde willen we doen met Frankrijk en andere, sterke Europese lidstaten. Dat zal nodig zijn willen we dit unieke project binnenhalen.”

Maar heeft een regio die vandaag al Europese top is op het vlak van Onderzoek & Ontwikkeling die Einsteintelescoop wel nodig?

“Vlaanderen besteedt vandaag 3,6 procent van zijn bbp aan Onderzoek & Ontwikkeling, waardoor het zelfs Zweden is voorbijgestoken. Maar het publieke aandeel hierin blijft nog onder de 1 procent. Van die 10 miljard euro O&O-investeringen nemen onze bedrijven bijna driekwart voor hun rekening. De Einsteintelescoop is de perfecte hefboom om het overheidsaandeel te vergroten. Flanders Technology & Innovation is allemaal leuk en wel, want we tonen daar wat we vandaag doen. Maar je moet daarop doorpakken. De Einsteintelescoop is een unieke kans om dat te doen.”

U klinkt bijzonder voluntaristisch en vastberaden?

“Aan de top geraken is moeilijk. Daar blijven is nog moeilijker, want dat betekent dat je moet blijven investeren. Als we de bouw van de Einsteintelescoop binnenhalen, spelen we de komende decennia elk jaar in de Champions League van de Europese economie. Het CERN is daar het beste bewijs van. Wij Vlamingen, moeten allemaal wat meer Louis Van Gaal (Nederlandse toptrainer, nvdr.) worden. Wat hij te veel heeft, hebben wij soms te weinig. (lacht) We moeten resoluut voor winst gaan, en geen genoegen nemen met een tweede plaats. Het is mijn vaste overtuiging dat we met dit project een gigantische stap kunnen zetten voor de industrie en economie, en dus voor de welvaart en het welzijn in Vlaanderen.”