Vlaanderen komt met plan om leefloners sneller aan het werk te krijgen

De Vlaamse regering komt met een plan om leefloners beter naar werk te begeleiden. Vandaag stroomt een vijfde van de leefloners na 1 jaar door naar werk, maar dat cijfer moet omhoog. Daarom slaan Vlaams ministers van Binnenlands Bestuur Bart Somers en Vlaams minister van werk Jo Brouns de handen in elkaar. Somers trekt  20 miljoen euro uit om lokale besturen te stimuleren meer leefloners te activeren. Daarnaast zullen leefloners zich verplicht moeten inschrijven bij de VDAB.

Vlaanderen telt meer dan 40.000 leefloners waarvan slechts 22,5% na 1 jaar werk vinden, ondanks dat het overgrote merendeel actief wordt begeleid naar werk. Van de groep leefloongerechtigden die gekend zijn bij VDAB gaat 40% aan de slag na 1 jaar. Daarnaast is er nog een grote groep van 17.000 Oekraïense ontheemden die een equivalent leefloon ontvangen. OCMW’s zijn verantwoordelijk voor de begeleiding van leefloners. OCMW’s doen dit meestal door een contract, met name een ‘geïndividualiseerd project voor maatschappelijke integratie’ (GPMI), af te sluiten met elke afzonderlijke leefloner waarbinnen een traject naar werk wordt opgesteld indien men arbeidsbekwaam is. Voor ruim driekwart van de leefloongerechtigden is er zo een traject. Wanneer leefloongerechtigden hun engagementen uit het GPMI-contract niet nakomen, kunnen OCMW’s sancties en schorsingen uitspreken.

Vandaag bestaat er een federale omzendbrief om leefloners in te schrijven bij de gewestelijke arbeidsbemiddelingsdiensten, maar in de praktijk zijn er grote verschillen tussen de gemeenten. Zo’n 56% van alle Vlaamse leefloners zijn bij de VDAB gekend. Ook iets meer dan de helft van de Oekraïners zijn vandaag al bij de VDAB ingeschreven.

Minister Brouns: “Om meer leefloners aan de slag te krijgen willen we de inschrijvingsplicht bij de VDAB nu ook decretaal verankeren en gaan we objectieve richtlijnen uitwerken voor de OCMW’s over wie arbeidsgeschikt is en wie niet. Ook de Oekraïense vluchtelingen in Vlaanderen zullen we daarmee bereiken. Daarnaast gaan we zorgen voor een betere informatie-uitwisseling tussen de OCMW’s en de VDAB en willen we de drempel naar de VDAB-dienstverlening voor de leefloners verlagen.”

Minister Somers: “We moeten af van het idee dat werken een straf is. Wie als leefloontrekkende werk vindt en aan de slag gaat, gaat er op vooruit. Wie kan werken en een uitkering krijgt, moet sneller (terug) aan het werk.”

Lokaal activeringspact

Opvallend is dat in sommige steden en gemeenten het aantal leefloners sneller daalt dan in andere. In steden als Lanaken, Mechelen of Merelbeke is dit bijvoorbeeld het geval. Vaak worden leefloners in deze steden niet alleen door VDAB geactiveerd maar nemen de OCMW’s hun rol in bij de begeleiding. Dit via het individuele traject of andere acties.

“Het aantal geactiveerde leefloners is te mager. In sommige steden en gemeenten daalt het aantal leefloners sneller dan in andere. Om lokale besturen aan te zetten deze goede voorbeelden te volgen voorzie ik een premie van 1000 euro voor de gemeenten per geactiveerde leefloner boven het Vlaamse gemiddelde. Een gemeente kan dit met of zonder VDAB doen.” aldus Bart Somers.

OCMW’s en lokale besturen hebben dus de keuze om zelf leefloongerechtigden te activeren of om VDAB in te schakelen voor de activering. Zo kunnen lokale besturen zelf jobbeurzen organiseren, afspraken maken met lokale werkgevers of het begeleidingstraject en bijhorende sancties aanscherpen. Met de verplichte inschrijving blijft VDAB op de hoogte van het aantal leefloners en kan ze de OCMW’s bijstaan waar gewenst in opleiding of de volledige trajectbegeleiding. Om lokale besturen nog meer vrijheid te geven in hoe ze leefloners activeren voorziet Somers 20 miljoen euro over 2023 en 2024 samen.

Jo Brouns: “Door de verplichte inschrijving behoudt VDAB zijn coördinerende rol en zullen we de goeie voorbeelden beter kunnen identificeren en ondersteunen. Vlaanderen wil een werkzaamheidsgraad van 80 procent bereiken. Door een betere samenwerking tussen de OCMW’s en de VDAB kunnen we ook de moeilijk bereikbare groep van leefloongerechtigden meer kansen op de arbeidsmarkt geven.”