De CO2-uitstoot van de niet-ETS industrie in Vlaanderen, oftewel de minder energie-intensieve zoals de farma- en de voedingssector, moeten ook verduurzamen om hun CO2-uitstoot te verlagen. Een nieuwe studie van het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) toont aan dat we de helft van de warmtevraag van deze niet-ETS sector kunnen verduurzamen met warmtepompen, al dan niet via de restwarmte van de eigen processen. Minister van Economie en Innovatie Jo Brouns (CD&V) stelt samen met de sectoren een plan van aanpak voor: “Als de bedrijven zo minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen is dat niet enkel goed voor het milieu maar ook om hun eigen kosten te doen dalen door de stijgende energieprijzen en geopolitieke context.”

Minder grote uitstoters moeten ook vergroenen

Energie-intensieve sectoren zoals de chemie- en staalindustrie, maar ook de energieproductie, kregen op Europees niveau reductiedoelstellingen opgelegd in het zogenaamde ETS systeem (Emission Trading System). De Vlaamse Klimaatsprong heeft als doel om deze industrieën te verduurzamen. Maar ook de minder energie-intensieve industrie (“niet-ETS industrie”) heeft reductiedoelstellingen die elke lidstaat moet realiseren. Zo stelde de Vlaamse Regering in 2019 het Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) op met onder andere de doelstelling dat de broeikasemissies in de niet-ETS sectoren met 35% moet dalen tegen 2030.

Daarbovenop besliste de Vlaamse Regering een extra pakket aan maatregelen die die ambitie opschroeft naar een reductie van -40%. De vergroening van de warmtevraag is hier een grote factor, zo moet tegen 2030 10% van de energiedragers van de niet-ETS industrie vergroenen. De actuele energiecrisis met stijgende energieprijzen, de geopolitieke situatie en het afbouwen van Russisch gas, zijn dan ook een opportuniteit voor de Vlaamse bedrijven om nu die energietransitie te versnellen. Daar wil minister Jo Brouns (CD&V) nu samen met de sectoren werk van maken.

Economisch studie naar vergroening warmtevraag

Om de CO2-uitstoot bij niet-ETS sectoren in Vlaanderen in kaart te krijgen, heeft het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) de studie uitgevoerd ‘Economische potentieelstudie vergroening van warmtevraag (energetische emissie) van de niet-ETS industrie in Vlaanderen’. De energetische emissies door de warmtevraag blijken het grootst te zijn in de voedingssector (30%) en de fijnchemie en farmaceutische industrie (16%).

De studie toont aan dat industriële warmtepompen, al dan niet met restwarmte uit de processen, tot 5TWh of 47% van de warmtevraag van de niet-ETS industrie in Vlaanderen kan verduurzamen. Dit betekent een besparing van 1.100 kton CO2. Daarnaast liggen er regionaal ook mogelijkheden voor geothermie en warmtenetten. De VLAIO studie maakte dan ook een economische analyse door concrete business cases uit te werken, die kunnen immers verschillen van bedrijf tot bedrijf.

Plan van aanpak: Ondersteuning en begeleiding

Minister Brouns wil nu aan de slag met deze studie. Maandag stelde hij samen met de sectoren een plan van aanpak voor. Een van de belangrijkste aanbevelingen uit de studie is een betere toegang tot informatie en begeleiding. Bedrijven willen immers vergroenen, maar soms hebben ze daar niet de juiste expertise voor in huis of betekent dit ook een complexe aanpassing aan het productieapparaat. Daarom moeten ze specifieke informatie en toegepaste begeleiding krijgen. Ze moeten weten welke duurzame technologieën geschikt zijn, en welke business cases financieel aantrekkelijk en stabiel zijn.

VLAIO gaat hier nu samen met de sectoren aan de slag door begeleiding via het Contract Ondernemerschap van VLAIO. Ook zal de Ecologiepremie uitgebreid worden voor investeringen in industriële warmtepompen zodat de niet-ETS sectoren hier ook een financieel duwtje in de rug krijgen. Die steun is belangrijk, want niet alle beschikbare technologieën zijn vandaag al economisch rendabel.

Deze korte termijn maatregelen zorgen er voor dat bedrijven nu al kunnen investeren in de verduurzaming van hun warmtevraag, zodat ze niet alleen hun uitstoot maar ook de energiebehoefte en hun energiefactuur kunnen verlagen. Daarnaast zal minister Brouns ook verder in overleg gaan met de specifieke sectoren om te onderzoeken wat er nog nodig is om de niet-ETS uitstoot verder te verlagen. Zo komt er ook een nulmeting en een monitoringssysteem zodat de opvolging van deze maatregelen gekwantificeerd wordt en wetenschappelijk onderbouwd kan verlopen.

Minister van Economie en Innovatie Jo Brouns: “Samen met de sectoren ga ik de uitdaging aan om die uitstoot te verlagen. De studie van VLAIO toont mooi aan dat er een enorm potentieel zit in industriële warmtepompen om onze Vlaamse niet-ETS industrie te verduurzamen. Dit is niet enkel goed voor het milieu, maar de investeringen zorgen ook voor een lagere energiefactuur bij de bedrijven zodat ze economisch sterker staan. Ik ben tevreden dat de sectoren hier mee hun schouders onder zetten om zo opnieuw een stap te zetten in de duurzame energietransitie in Vlaanderen. Vandaag tonen cijfers van Statistiek Vlaanderen ook aan dat de niet-ETS emissies nog een weg af te leggen hebben en met dit plan van aanpak wil de Vlaamse regering dan ook concreet de uitstoot voor de warmtevraag van die niet-ETS sectoren verlagen.”

Els Brouwers, directeur energie, klimaat & economie bij Essenscia, sectorfederatie van de chemie en life sciences: ‘De vergroening van de warmtevraag is dé grote uitdaging voor onze industrie. Er zijn technologische oplossingen, maar die zijn lang niet altijd economisch rendabel. De complexe productieprocessen in de chemie- en farmasector vereisen ook maatwerk en technische topexpertise van specialisten om ook op lange termijn de juiste technologiekeuzes te maken. Bedrijven botsen bovendien ook vaak op externe barrières, zoals een elektriciteitsnet dat onvoldoende robuust is. Veel uitdagingen dus, maar met dit actieplan zetten we stappen in de goede richting. We danken de minister en VLAIO voor hun ondersteuning en kijken uit naar een constructieve samenwerking. Alleen samen geraken we vooruit.’

Nadia Lapage, secretaris-generaal van Fevia Vlaanderen: ‘Voedingsbedrijven hebben onvermijdelijk warmte nodig om te koken en onze sector deed al veel inspanningen om zo efficiënt mogelijk met energie om te gaan. We zien zeker potentieel om daarin nog verder te gaan, maar daarvoor zijn nieuwe technieken en innovatieve oplossingen zoals warmtepompen noodzakelijk. De uitdaging is om die innovaties nu te testen, te verfijnen en vooral om ze ook marktrijp te maken, rekening houdend met de kosten voor aankoop en integratie. Fevia Vlaanderen verwelkomt dan ook het voorstel van Minister Jo Brouns om samen met VLAIO onze bedrijven hierbij te ondersteunen.’