Houtkanten, stuwen en bodemkwaliteit: Peer als voorbeeld voor klimaatrobuuste landbouw

Onder een mooie winterzon bracht Vlaams minister van Omgeving en Landbouw Jo Brouns een werkbezoek aan het landbouwgebied Siberië te Peer. Hij werd hierbij vergezeld door de voorzitter van Boerenbond en enkele landbouwers. Boerennatuur Vlaanderen, een vereniging van land- en tuinbouwers die werkt aan een biodiverse, klimaatrobuuste en economisch sterke landbouwsector in Vlaanderen, leidde samen met de stad Peer het bezoek.

Via tal van projecten en agrobeheergroepen werkt Boerennatuur Vlaanderen samen met honderden landbouwers in Vlaanderen aan oplossingen om landbouw en natuur of economie en ecologie beter met elkaar te verbinden. Tijdens het terreinbezoek kreeg de minister een overzicht van de maatregelen die Boerennatuur Vlaanderen en de stad Peer, in samenwerking met lokale landbouwers, uitvoeren om het gebied Siberië klimaatrobuuster te maken. Dit gebeurt met respect voor de landbouwactiviteiten.

Een concreet voorbeeld is de plaatsing van stuwen rond de bovenloop van de Dommel. Dit zijn technische constructies in waterlopen die de afvoer van water regelen. Zo kan het water opgehouden worden tijdens de winter- en zomermaanden, waardoor het de kans krijgt om te infiltreren in de bodem en de grondwatertafel zo aan te vullen. Zeker bij droge zomers kan dit een verschil maken voor de gewassen en de omliggende natuur. Wanneer landbouwers met machines op de akker moeten, kunnen ze de stuw open zetten zodat het overtollig water afgevoerd wordt en bodemverdichting vermeden wordt. Er werden reeds 36 stuwen geplaatst en binnenkort komen er nog 18 bij.

Daarnaast coördineert Boerennatuur Vlaanderen sinds 2024 het gemeentelijke houtkantenbeheer, in samenwerking met landbouwers en natuurpartners. Houtkanten zijn rijen bomen en struiken die langs velden staan. “Sommige houtkanten zijn wel eeuwenoud. Zij werden traditioneel beheerd volgens een zogenaamd ‘hakhoutbeheer’, waarbij de bomen op regelmatige basis tot dicht tegen de grond gesnoeid werden en zo konden verjongen.”, legt Sven Defrijn, directeur van Boerennatuur Vlaanderen, uit. “Door een gebrek aan economische waarde is dit gebruik de afgelopen decennia in onbruik geraakt, waardoor de bomen hoog zijn opgeschoten. Dit heeft negatieve effecten op de landbouwuitbating, maar ook op de biodiversiteit. Samen met de lokale landbouwers en in goed overleg met de gemeente en de natuursector, herstellen we hier het traditioneel hakhoutbeheer, weliswaar met moderne machines, zodat dit efficiënter gebeurt en de kosten voor het beheer dalen. De landbouwers voeren tijdens de winter maanden de beheerwerken uit i.s.m. Werkers in Aanneming en verdienen hiermee een extra neveninkomen op

een moment dat er minder veldwerkzaamheden zijn. Het beheer pakken we gefaseerd aan, zodat er een variatie in hoogtes en dichtheden van de houtkanten ontstaat, wat dan weer positief is voor de biodiversiteit.”

Tot slot onderzoekt Boerennatuur ook mogelijkheden om de meerwaarde van houtkanten voor landbouwers te verhogen. Zo wordt, dankzij het LEADER-project "Bodemgoud" en met steun van de Provincie Limburg en Peer, Pelt en Hamont-Achel, een circulaire keten opgezet waarbij de beheerresten van het houtkantenbeheer, verhakseld worden tot houtsnippers en als bodemverbeteraar worden gebruikt. “Door houtsnippers in de bodems in te werken slagen we meerdere vliegen in één klap.” verduidelijkt Sven Defrijn. “We slaan CO2 op in de bodem, wat een belangrijke maatregel is in de strijd tegen de klimaatverandering en tegelijkertijd maken we de bodems bestendiger tegen die klimaatverandering. Door houtsnippers in te werken verhoogt het organische stofgehalte van de bodems, wat de bodemstructuur ten goede komt. Hierdoor verbetert o.a. de waterinfiltratie- en wateropslagcapaciteit van de bodems, zodat de gewassen meer vocht ter beschikking hebben tijdens lange droogteperiodes.”

Dirk Colaers, schepen van landbouw van de stad Peer, benadrukt het belang van een integrale aanpak: “Door in te zetten op landschap, waterbeheer en bodemkwaliteit, streven we naar een duurzamere landbouwuitbating.”

Minister Jo Brouns geeft duidelijk zijn appreciatie mee voor de lokale samenwerking: “Dit is een mooi voorbeeld van hoe natuur en landbouw hand in hand kunnen gaan. Het is goed dat ook landbouwers worden ingeschakeld voor natuurrealisatie. Zij weten als geen ander met welke uitdagingen we worden geconfronteerd en kunnen hun kennis en kunde ter beschikking stellen van de natuur. Het toont aan dat dit in harmonie kan met landbouwactiviteiten.”

Lode Ceyssens, voorzitter van Boerenbond, vult aan: “De projecten van Boerennatuur Vlaanderen tonen aan dat landbouwers een betrouwbare partner zijn in de realisatie van natuur- en milieudoelen. Mits een duidelijk beleid, correcte vergoeding en een deskundige ondersteuning, geloven we dat er in de toekomst veel meer mooie initiatieven mogelijk zijn.”