JO BROUNS, REDDER OF DOODGRAVER VAN DE LANDBOUW? - “DE WOORDEN VAN DE WEVER ZIJN HARD BINNENGEKOMEN”

BRUSSEL - Ondanks het stikstofakkoord blijft de onrust in de landbouw groot. Dat bewijst het succes van BoerBurgerBelangen. Landbouwminister Jo Brouns (CD&V) hoopt dat de krachten toch nog gebundeld kunnen worden. BBB-boegbeeld Tine Hermans is alvast welkom op de lijst van zijn partij, zegt hij. De Limburger blikt voor onze krant terug op de woeligste maand van zijn carrière.

Vijf van de negen Vlaamse ministers waren deze week op missie in het buitenland. Jo Brouns niet. Deze gewone jongen uit Kinrooi – zijn eigen woorden toen hij vorig jaar de eed aflegde als minister – is aan een toer door Vlaanderen begonnen om het omstreden stikstofakkoord verkocht te krijgen aan de boeren. “Ik ben te druk bezet in eigen land om naar het buitenland te reizen”, zegt de kwieke Limburger met een kwinkslag. Deze week hield de man gespreksavonden in Kinrooi en Malle, volgende week doet hij Bilzen en Elverdinge aan. Ook in de paasvakantie gaat hij de boer op.

Wat krijgt u vooral te horen van de boeren?

“Ze zijn ongerust natuurlijk en ik begrijp dat ook. Het is te vroeg om euforie te kraaien. We hebben één horde genomen, maar we zijn er nog lang niet. De inspanningen die wij vragen aan hen, zijn gigantisch groot. We mogen hen zeker niet loslaten. Vandaar dat we extra investeren in innovatie. Maar ik voel ook waardering voor het werk dat ik doe, hoor. Ze voelen dat ik aan hun kant sta.”

Biedt het stikstofakkoord écht toekomstperspectief voor onze landbouw?

“(knikt) Ja, met dank aan onze twee toevoegingen. De eerste: onder strikte voorwaarden moet de vergunbaarheidsdrempel opgetrokken kunnen worden. Dat wil zeggen dat een bedrijf toch een vergunning moet kunnen krijgen als de omgeving niet extra geïmpacteerd wordt. En de tweede: het extern salderen. Als in een gebied een boer stopt, moet een andere boer in datzelfde gebied een deel van deze uitstoot kunnen overnemen. Deze twee punten maken een wezenlijk verschil.”

Maar deze punten moeten wel nog de toetsing van een milieueffectenrapport (MER) doorstaan. Wat als dat niet lukt?

“Het MER is nodig om het geheel juridisch te verankeren. Ik verwacht geen enkel probleem daarvan, want onze punten zijn zodanig voorwaardelijk opgesteld dat ze geen extra impact kunnen hebben op de omgeving. Eind dit jaar moeten we het decreet definitief kunnen stemmen. Dat is dan de volgende horde.”

Maar zonder deze punten is er geen akkoord, zegt uw partijgenoot Bart Dochy. Is dat zo?

“Daar komt het op neer, ja. Dat zijn twee cruciale elementen voor mijn partij.”

Wat denkt u van het succes van de Vlaamse BBB (BoerBurgerBelangen) van Tine Hermans, een boerendochter uit Merksplas? Op enkele dagen tijd verzamelde zij 14.000 volgers op Facebook, waaronder ene Jo Brouns.

“Ik volg deze organisatie omdat ik de vinger aan de pols wil houden. U moet daar niets meer achter zoeken. Ik ben een christendemocraat in elke vezel van mijn lijf. (zwijgt)”

Zij wil een politieke partij oprichten, naar het Nederlandse voorbeeld. Wat denkt u daarvan?

“(blaast) Dat onze zorgen dezelfde zijn. Ook mijn partij wil de zorgen van de boeren en van het platteland capteren en omzetten naar beleid. Dat is waar ik élke dag mee bezig ben. Ik zou het daarom beter vinden om de krachten te bundelen. Maar goed: het staat iedereen vrij om een partij op te richten.”

U hebt haar woensdagavond gesproken in Malle. Wat hebt u haar gezegd?

“Zij heeft geluisterd naar onze positie in het dossier en ik had ook het gevoel dat zij begrip heeft voor onze aanpak. Ik ken haar eigenlijk al veel langer, hoor. Zij heeft enkele maanden geleden contact gezocht, omdat ze bezig was met deze materie. Ik heb haar daarna enkele keren gesproken, zoals ik met iedereen doe die de landbouw een warm hart toedraagt. (denkt na) Ik zie haar beweging vooral als een signaal van een groep mensen die zich niet gehoord voelt. Ik voel me daardoor aangesproken. Ik wil strijden voor hun zorgen.”

Zou er volgend jaar geen plek zijn voor haar op de CD&V-lijst?

“(stellig) Wat mij betreft wel, ja.”

Was u blij met de overwinning van de Nederlandse BBB van Caroline van der Plas? Als daar de stikstofinspanningen teruggeschroefd worden, zal dat ook impact hebben op Vlaanderen.

“Blij was ik niet. Ik was vooral verrast. Maar wat u zegt, klopt. De helft van onze stikstof komt uit het buitenland en vooral uit Nederland. Ik hoop daarom dat Den Haag zijn verant-woordelijkheid blijft nemen. Als zij hun inspanningen afbouwen, dan zullen onze boeren daar het slachtoffer van zijn.”

Kan CD&V iets leren van deze BBB?

“Elke partij kan daar iets van leren, namelijk dat de politiek moet capteren wat er leeft in de Dorpsstraat. Het succes van de BBB gaat niet alleen over landbouw, hoor, het gaat over een gevoel van verwaarlozing, van zich niet begrepen voelen. We moeten daar heel waakzaam voor zijn. Ik heb het voorbije jaar vaak gedacht: wat ben ik blij dat ik eerst tien jaar burgemeester ben geweest vooraleer ik minister werd. Als burgemeester weet je wat er leeft in de Dorpsstraat. Maar ook als minister wil ik deze lijn doortrekken en toegankelijk en nabij zijn voor de mensen.”

Uw partij predikt weer volop nabijheid, maar in de praktijk gaat ze vrolijk mee in schaalvergrotingen en fusies. Vindt u dat consequent?

“Het ene hoeft het andere niet uit te sluiten, volgens mij. Je kan ook in een groter bestuurlijk geheel je lokale identiteit behouden. Het is vooral belangrijk dat elk dorp zijn basisfuncties behoudt, zoals zijn school, zijn buurtwinkel, enzovoort.”

De inwoners op het platteland willen ook hun burgemeester kennen, meneer Brouns.

“Wellicht wel, ja. Dat is ook mijn aanvoelen. Ik ga daarom niet verhelen dat het fusieverhaal een uitdaging is. We moeten daar goed over waken.”

Terug naar stikstof. Zou ook onze natuur gered zijn met dit akkoord? Of is dat minder uw zorg?

“(geprikkeld) Dat is zeker wél mijn zorg. Tegen 2030 zal onze landbouw de helft minder stikstof uitstoten. Geen enkele van onze toevoegingen brengt deze ambitie in gedrang en maar goed ook. Ik ben de eerste om te zeggen dat onze natuur hersteld moet worden, maar dat moet gebeuren op een manier dat ook de landbouw kansen krijgt. Dat was mijn insteek in dit dossier.”

Straks zegt u dat u lid bent van Natuurpunt?

“Neen, dat niet. (lacht) Ik heb wel goede contacten binnen Natuurpunt. Wie iets wil bereiken, moet altijd en overal investeren in goede relaties. Maar de slinger mag niet doorslaan. Sommige natuurgebieden zijn zo kwetsbaar dat zelfs een volledige stopzetting van alle economische activiteit niet genoeg zal zijn. Dan verleg je beter je focus naar andere natuurgebieden. Dat is gezond verstand.”

Waarom wordt er alleen gefocust op de afbouw van de varkensstapel – dertig procent minder tegen 2030 –, terwijl ook ander vee stikstof en methaan uitstoot?

“Amper twaalf procent van onze landbouwers heeft opvolging. Dat betekent dat de totale veestapel op natuurlijke wijze zal verkleinen. Het is de varkenssector zelf die het voorstel voor een vrijwillige opkoopregeling op tafel heeft gelegd. Dat staat zelfs los van het stikstofakkoord, al helpt het natuurlijk om de uitstoot te verminderen. Het is vooral ingegeven vanuit een diepe bezorgdheid over de toekomst.”

Is het einde verhaal voor de varkens in Vlaanderen?

“Dat zeg ik niet, maar het is geen geheim dat deze sector heel kwetsbaar is voor prijsschommelingen. Ik stoor me wel aan het gebrek aan kennis als er hierover gepraat wordt. (windt zich op) Ja, natuurlijk kweken wij meer varkens dan we zelf kunnen verorberen. En zal ik u zeggen waarom? Omdat wij maar dertig procent van het varken opeten. Wat moet de boer dan doen met die overige zeventig procent? Als hij het kan exporteren, moet hij het toch niet weggooien? De boer is een ondernemer, hè.”

De tijd dat wij poten en oren aten, is voorbij.

“Ikzelf zou het nog allemaal opeten, maar inderdaad: het maakt geen deel meer uit van onze eetcultuur. Maar wat mij betreft, is het voor geen enkele sector einde verhaal. Alleen moeten we deze periode benutten om onze landbouw te transformeren tot de meest duurzame van Europa, zowel voor de natuur als voor de boeren zelf. Dat is vandaag dé uitdaging. Dit is het moment om door te pakken.”

“Was ik bevoegd minister, ik zou op tafel slaan voor betere prijzen voor de boeren”, liet uw collega Zuhal Demir (N-VA) noteren in Krant van West-Vlaanderen. Is dat een goede tip?

“Absoluut. Ik ben hierin een bondgenoot van de Franse president Macron die vindt dat we strenger moeten zijn voor de import van voedsel dat niet aan dezelfde kwaliteitsnormen voldoet. De Argentijnse steak bijvoorbeeld. We mogen daar zeker wat chauvinistischer in zijn, vind ik. Het meest duurzame voedsel is het lokaal geproduceerde voedsel. We hebben met het energiebeleid de fout gemaakt dat we te afhankelijk werden van het buitenland. Diezelfde fout mogen we niet maken met het voedselbeleid. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is dat we onze voedselproductie in eigen handen houden.”

Hoe is uw relatie met minister Demir na deze woelige maand?

“De onderhandelingen zijn professioneel verlopen, maar ik zal niet ontkennen dat het soms moeilijk was. Zij heeft haar karakter en ik het mijne. Je mag ook niet onderschatten voor welke uitdaging wij stonden, namelijk landbouw en natuur verzoenen. Maar we zijn erin geslaagd en niet voor het eerst. Helaas wordt dat soms vergeten. Het akkoord over de pachtwet bijvoorbeeld: dat kreeg nul aandacht.”

Was de regering echt bijna gevallen zoals ik her en der lees?

“We hebben een bijzonder kritiek moment meegemaakt, ja.”

Omdat uw partij het gevoel had dat ze tegen de muur gekwakt werd?

“Kijk: wat staat er in de wet? Dat de Vlaamse regering haar beslissingen neemt bij consensus. Als je dan meemaakt dat een meerderheid van de regering de wet wil negeren, dan krijg je inderdaad dat gevoel. Mijn goede collega Hilde Crevits heeft dat prima verwoord. Ik zal ook niet verhelen dat de uitspraken van Bart De Wever hard binnengekomen zijn. Deze man is voorzitter van de grootste regeringspartij, maar wat verklaart hij in de pers? Dat hij ons kopje onder wil duwen. (even stil) Dat is hard binnengekomen, geef ik eerlijk toe. Ook bij mij.”

Was dat geen motivatie om uw rug extra te rechten?

“Misschien. Maar zulke uitspraken zijn niet bevorderlijk voor de samenwerking in de regering. Als je samen akkoorden wil sluiten, dan heb je een minimale basis van vertrouwen nodig. Zijn uitspraken hebben het vertrouwen ondermijnd. Als we met deze regering verder willen doen, dan gaan we daar opnieuw aan moeten werken.”

Zou u opgestapt zijn, als Demir eenzijdig had doorgezet?

“Maar hoe zou zij dat gedaan hebben? Met een ministeriële instructie? En wat zou daar dan in gestaan hebben? Ik ga niet antwoorden op hypothe- tische vragen. Ik kan maar dit zeggen: ik heb nooit willen opgeven. Dat was ook de boodschap die ik kreeg van de boeren: hou vol, Jo.”

Vreest u niet dat Vlaams Belang de grote winnaar wordt van deze chaos?

“(droog) De peilingen zijn wat ze zijn. We zullen deze pas kunnen omkeren als we de zorgen van de Vlamingen capteren en omzetten in beleid. Maar wie denkt dat VB de landbouw steunt, die vergist zich. Ik zal een voorbeeld geven. Zolang er geen stikstofdecreet is, moeten aflopende vergunningen tijdelijk verlengd worden in het parlement. Denkt u dat VB dit steunt? (fel) Néén, helemaal niet zelfs. Ik noem dat schuldig verzuim. Zij komen helemaal niet op voor de landbouw. Ik zeg dat ook aan alle boeren die ik spreek. En wees maar zeker: het komt binnen, hoor.”

Als VB de grootste wordt, zou u dan een coalitie met hen overwegen?

“Neen, zeker niet. Zij gaan uit van een totaal ander mensbeeld. Ik ga geen namen noemen, maar als ik sommige mensen van VB bezig hoor in het parlement, dan krijg ik echt schrik.”

Bart De Wever wil de VB-kiezer terughalen met een anti-woke-verhaal. Volgt u hem daarin?

“Oei, neen. (lacht) Eerlijk: ik ben niet mee in dat hele woke-verhaal. Ik ben daar ook helemaal niet mee bezig en ik word daar nooit over aangesproken. Doe maar gewoon, zeg ik. Ik respecteer en waardeer elke mens zoals hij is. (fijntjes) Als we dat allemaal zouden doen, dan is er geen wookje aan de lucht.”