Vlaanderen investeert in waterscan voor kmo’s en nieuwe reeks waterbesparende maatregelen

Internationaal wordt Vlaanderen beschouwd als een regio met een watertekort. De droogte is deze weken actueler dan ooit. Daarom organiseerde de Vlaamse overheid in gratis waterscans voor kmo’s om hen te sensibiliseren en te ondersteunen in waterbesparende maatregelen. Daarnaast worden via VLAIO een tweede reeks ‘Blue Deal waterbesparende investeringen’ gesteund. Vlaams minister van Economie Jo Brouns: ‘Het gaat bijvoorbeeld om acties om het waterverbruik te verminderen via innovatieve technologieën, regenwater te bufferen of water te hergebruiken via zuivering. Nieuw is dat bedrijven ook een waterscan kunnen laten uitvoeren die hun waterverbruik visualiseert en suggesties biedt voor waterbesparende maatregelen.’ 

Nieuw: waterscan visualiseert verbruik binnen bedrijf

De oproepen van de ‘Blue Deal – waterbesparende investeringen’ maakten duidelijk dat bedrijven via heel wat verschillende manieren water kunnen besparen. Soms hebben ondernemingen echter niet de tijd of de technische kennis om hun watergebruik in kaart te brengen en mogelijke waterbesparende maatregelen te identificeren.

De waterscan is een eerstelijnsscan die hieraan tegemoet komt. Via het opstellen van een waterbalans brengt een waterscan het watergebruik van een onderneming visueel in kaart. Indien dit aangewezen is, kan dit ook onderbouwd worden via debietmetingen. Bovendien brengt de waterscan concrete suggesties aan om water te besparen via waterbesparende toestellen, het aanwenden van alternatieve waterbronnen of waterhergebruik. In een wateraanwendingsplan komen deze suggesties tenslotte samen in een concreet en economisch onderbouwd stappenplan waarmee de onderneming verder aan de slag kan.

Rond het einde van 2022 kunnen alle kmo’s die wettelijk niet verplicht zijn om een waterscan te laten uitvoeren en jaarlijks minstens 500 m3 water verbruiken gratis aanspraak maken op zo’n waterscan. Een deskundige van één van de geselecteerde studiebureaus zal langskomen in de onderneming om een zicht te krijgen op de waterhuishouding. Een drietal weken later zal de onderneming een rapport ontvangen met een gedetailleerde waterbalans en concrete suggesties voor waterbesparingen. Een extra duwtje in de rug op weg naar zorgvuldig omgaan met water!

Waterschaarste in Vlaanderen

Het zou een goede zaak zijn indien bedrijven gebruik maken van de waterscan. Zoet water is immers een kostbare grondstof. Zorgvuldig omgaan met water is niet enkel financieel interessant, maar ook een absolute noodzaak vanuit duurzaamheidsoogpunt gezien de grote waterstress in het Vlaams Gewest. Vergeleken met andere Europese landen legt Vlaanderen een grote druk op oppervlakte- en grondwaterreserves en gebruikt ze deze veelvuldig. Ook op internationaal niveau wordt Vlaanderen beschouwd als een regio met een watertekort (MIRA, 2013). Volgens het World Resources Institute (2013) staat België op een 23ste plaats van de 164 onderzochte landen wat waterschaarste betreft.

Klimaatverandering vergroot waterstress

De voornaamste onderliggende redenen voor de waterschaarste in België zijn de hoge bevolkingsdichtheid, de relatief beperkte aanwezigheid van oppervlakte- en grondwater met weinig instromende grote rivieren en het beperkt hergebruiken van water. Ook de ruimtelijke inrichting draagt bij aan de lage waterbeschikbaarheid: verharding vermindert infiltratie van hemelwater, net als het droogleggen van wetlands en het rechttrekken van waterlopen (Waterbeleidsnota 2020-2025, Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid).  De opwarming van het klimaat zal deze waterstress verder negatief beïnvloeden: winters zullen doorgaans natter worden, maar zomers droger.

Waterbeleidsnota 2020-2025

Op Vlaams niveau is het beperken van waterschaarste en de gevolgen van droogte één van de zes krachtlijnen van de Waterbeleidsnota 2020-2025 zoals in 2020 door de Vlaamse Regering vastgesteld. De krachtlijn adviseert om de effecten van klimaatverandering zo goed mogelijk op te vangen, spaarzaam watergebruik te stimuleren en de waterbeschikbaarheid te verhogen.

Het Vlaams regeerakkoord 2019-2024 legt sterkt de nadruk op het verhogen van onze weerbaarheid tegen droogte, onder meer via circulair waterbeleid en de actieve inzet van een veerkrachtige ruimte met (extra) natuur om de klimaatverandering te milderen. De Vlaamse Regering bouwt dit beleid verder uit met een ambitieuze ‘Blue Deal’ waarvoor 75 miljoen euro vrijgemaakt wordt. Deze financiering gebeurt met EU-middelen van het Europese Herstelfonds (Recovery and Resilience Facility, RRF of Herstel- en Veerkracht Faciliteit).

Blue Deal-projecten besparen 8.517 m3 per jaar

In deze context organiseerde VLAIO in 2022 een tweede oproep ‘Blue Deal – waterbesparende investeringen’. Deze oproep richtte zich tot kleine en middelgrote ondernemingen en stelde zich tot doel om leiding-, grond- of oppervlaktewater te besparen via een brede waaier aan maatregelen. In totaal konden 12 projecten gesteund worden, goed voor een totale investering van € 4,6 miljoen aan waterbesparende maatregelen. Na de analyse van de projecten door het Vlaams agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) wordt er aan de projecten een totaal steunbedrag van € 207.912 toegekend, en de rest voorzien de bedrijven zelf. Een greep uit de projecten:

• hergebruik van proceswater via allerhande waterzuiveringstechnieken;

• hemelwater opvangen en nuttig te gebruiken voor sanitaire toepassingen of voor bedrijfsprocessen;

• investeringen om hemelwater beter te laten infiltreren in de bodem

In totaal vertegenwoordigen deze projecten een waterbesparingspotentieel van ruim 8.517 m3 per jaar. De levensduur van de meeste investeringen bedraagt doorgaans 15 à 30 jaar, wat de totale gerealiseerde waterbesparing over de volledige levensduur op zo’n 127.000 à 255.000 m3 water brengt.

Vlaams minister van Economie Jo Brouns is tevreden dat deze waterbesparende acties van start gaan maar kijkt ook verder: ‘De huidige droogteproblematiek toont aan dat we nu actie moeten ondernemen. Dat doen deze verschillende bedrijven nu. Met de Vlaamse Blue Deal willen we hen daarin ondersteunen. Toch merken we dat er nog heel wat potentieel aanwezig is bij de Vlaamse bedrijven en kmo’s, die het met de hoge energieprijzen al niet makkelijk hebben. Waterbesparing staat daarom niet altijd bovenaan hun prioriteitenlijst. Daarom willen we met de waterscans hen laagdrempelig inzichten geven in het potentieel van waterbesparing in hun bedrijf. Dat is niet enkel goed voor het milieu maar ook voor hun financieel rendement.’